Framleiðsla gæti aukist um 770 þúsund tonn næstu árin

Álframleiðsla á Íslandi gæti ríflega fjórfaldast næstu 10-12 árin verði fyrirhuguð áform um stækkanir álvera og byggingu nýrrar verksmiðju að veruleika. Í dag framleiða tvö álver, Ísal í Straumsvík og Norðurál á Grundartanga, samtals um 260 þúsund tonn á ári eftir að framleiðsla jókst úr 60 þúsund tonnum í 90 þúsund tonn hjá Norðuráli á þessu ári.

Bæði hafa þessi fyrirtæki uppi áform um stækkanir. ÍSAL kynnti nýlega að hafin væri könnun á möguleikum á stækkun álversins í 370 þúsund tonna framleiðslu ári og Norðurál kynnti í fyrra áform um stækkun í 240 þúsund tonna álver. Þá hefur Skipulagsstofnun nýlega fallist á framkvæmdir við byggingu 420 þúsund tonna álvers í Reyðarfirði í tveimur áföngum, en samanlögð framleiðsla þessara þriggja álvera eftir byggingu og stækkanir yrði ríflega ein milljón tonna á ári.

Blikur á lofti vegna orkuöflunar

Þrátt fyrir stór áform um stækkun og byggingu álvera hér á landi á næstu árum eru nokkrar blikur á lofti varðandi orkuöflun fyrir verksmiðjurnar og ekki ennþá séð fyrir endann á því hvernig eða hvort hægt verður að útvega fyrirtækjunum nægjanlega orku. Skipulagsstofnun hefur þegar fallist á byggingu álvers og hafnar við álverið í Reyðarfirði og lagningu háspennulína úr Fljótsdal til Reyðarfjarðar en hins vegar hafnað virkjun við Kárahnjúka. Eins og staðan er í dag eru engir aðrir kostir á borðinu og því virðist álver Reyðaráls hf. standa og falla með því hvort virkjað verði við Kárahnjúka. Kærufrestur vegna úrskurðar Skipulagsstofnunar um Kárahnjúkavirkjun rennur út á morgun og mun Landsvirkjun senda umhverfisráðherra kæru vegna úrskurðarins. Vonir standa til að nýjar upplýsingar sem fram koma í kæru Landsvirkjunar muni hafa þau áhrif að umhverfisráðherra hnekki úrskurði Skipulagsstofnunar og heimili byggingu virkjunar við Kárahnjúka.

Skipulagsstofnun kynnti á föstudag þann úrskurð sinn að fallist væri á byggingu álvers og rafskautaverksmiðju í Reyðarfirði. Sett voru tvö skilyrði fyrir framkvæmdum vegna umtalsverðrar mengunar frá álverinu og rafskautaverksmiðjunni en ekki munu þau skilyrði standa í vegi fyrir byggingu álversins, fáist næg raforka til rekstursins.

Kárahnjúkavirkjun eini kosturinn fyrir Reyðarál

Geir A. Gunnlaugsson, stjórnarformaður Reyðaráls hf., segir úrskurð Skipulagsstofnunar jákvætt skref í þá átt að framkvæmdin verði að veruleika í Reyðarfirði og að menn séu bjartsýnir á byggingu álversins þrátt fyrir að Skipulagsstofnun hafi hafnað byggingu virkjunar við Kárahnjúka. "Það mál er í þeim farvegi sem löggjafinn setur um það. Landsvirkjun hefur ákveðið að kæra úrskurð Skipulagsstofnunar til umhverfisráðherra og ég reikna með því að Landsvirkjun muni fylla betur upp í þá mynd hver umhverfisáhrifin verða, þannig að hægt verði að sýna með faglegum hætti fram á að hægt sé að byggja þessa virkjun í viðunandi sátt við umhverfið."

Geir segir mikilvægt að fá niðurstöðu varðandi virkjunarframkvæmdir á næstu vikum og sú niðurstaða verði jákvæð gagnvart Kárahnjúkavirkjun, enda séu engir aðrir kostir í boði fyrir Reyðarál.

"Það er engin önnur lausn á því að útvega orku til þessa álvers. Það eru ekki á borðinu neinar aðrar virkjanir. Menn hafa verið að velta upp að virkja t.d. Jökulsá á Dal í svokölluðum þrepavirkjunum, en ég held að það sé nokkuð ljóst að umhverfisáhrif hennar yrðu ennþá meiri. Þannig að á þessu stigi er ekki neinn annar kostur en Kárahnjúkavirkjun."

Að sögn Geirs er nú verið að vinna að undirbúningi að byggingu álversins, enda fjölmargir samningar sem þurfti að gera og unnið sé af fullum krafti í þeim málum. "Menn trúa því ennþá að hægt verði að sýna fram á að virkjunin geti lifað í sátt við umhverfi sitt þarna, með sama hætti og eins og gildir um álverið," segir Geir.

Forsvarsmenn Norðuráls kynntu á síðasta hausti hugmyndir um stækkun álversins á Grundatanga upp í allt að 300 þúsund tonna framleiðslu á ári. Hugmyndirnar gerðu ráð fyrir að strax yrði ráðist í byggingu 150 þúsund tonna stækkunar þannig að heildarstærð álversins verði 240 þúsund tonn. Með nýrri tækni, þar á meðal betri nýtingu á kerum, voru síðan áform uppi um að ná framleiðsluaukningu til viðbótar upp á 60 þúsund tonn, þannig að heildarframleiðslugetan yrði 300 þúsund tonn.

Ákveðnir möguleikar varðandi gufuaflsvirkjanir

Ragnar Guðmundsson, framkvæmdastjóri fjármála- og stjórnunarsviðs hjá Norðuráli, segir að staðan sé svipuð hjá Norðuráli og fyrr í sumar en viðræður við ýmsa aðila varðandi stækkun verksmiðjunnar hefjist nú aftur í september. Ekki þarf einungis að huga að orkumálum því athuga þarf endurnýjun fjárfestingarsamninga, semja við birgja um aðföng, tryggja fjármögnun og reikna út hvort ávöxtun eiginfjár verði ásættanleg í samanburði við aðra fjárfestingarkosti. "Ef öll þessi atriði ganga upp og ávöxtun eiginfjár er viðunandi, þá er hægt að taka ákvörðun um framkvæmdir. Það verður ekki komin endanleg mynd á öll atriði málsins fyrr en næsta vor, til dæmis hafa nægjanleg virkjanaleyfi ekki verið gefin út og hugmyndir stjórnvalda um almennar skattalækkanir eru í vinnslu," segir Ragnar.

Norðurál mun eiga viðræður innan skamms við Landsvirkjun um virkjunarkosti og verð á rafmagni. Hins vegar liggur ekki ennþá fyrir hvort Norðlingaöldulón getur orðið að veruleika og því hefur Landsvirkjun ekki getað ábyrgst sölu á nægilegri orku til Norðuráls vegna stækkunar úr 90 þúsund í 180 þúsund tonn. Ragnar segir að verið sé að kanna ýmsa aðra kosti með það fyrir augum að tryggja orku til stækkunar í 240 þúsund tonn, en það er sú stærð sem Norðurál óskaði eftir fyrir ári.

Hann segir að ákveðnir möguleikar séu varðandi gufuaflsvirkjanir sem nú eigi eftir að ræða betur hvenær geti orðið tilbúnar og á hvaða verði sú orka fáist, en Norðurál hefur kannað þau mál hjá Hitaveitu Suðurnesja og Orkuveitu Reykjavíkur. Ef orkuverð þar verður hagkvæmt og Landsvirkjun fær nauðsynleg leyfi vegna Norðlingaöldulóns, segir Ragnar að tímasetningar varðandi stækkun Norðuráls verði skoðaðar í því ljósi.

Varðandi virkjanir á Vestfjörðum segir Ragnar að engar viðræður hafi átt sér stað en stefnt sé að kynningarfundi hjá Orkubúi Vestfjarða um virkjunarkosti til lengri tíma litið, en ljóst sé að þeir kostir komi ekki til móts við fyrirhugaða stækkun álversins á Grundartanga. "En við ætlum að hitta þá og heyra hvað þeir hafa fram að færa en það eru engar viðræður að fara af stað núna. Það er seinni tíma mál ef skilyrði eru fyrir hendi af hálfu beggja aðila," segir Ragnar.

Vinna við matsáætlun vegna Norðlingaöldulóns að hefjast

Samkvæmt áætlunum Norðuráls er gert ráð fyrir að stækkun álversins komist í gagnið seinni hluta ársins 2004, verði ákvörðun tekin að ráðast í framkvæmdir. Þær nýju virkjanir sem þá gætu verið komnar í gagnið hjá Landsvirkjun eru Búðarhálsvirkjun í Tungnaá og aukin orkuframleiðsla með tilkomu Norðlingaöldulóns í Þjórsá. Skipulagsstofnun hefur fallist á fyrirhugaða byggingu allt að 120 MW Búðarhálsvirkjunar í Tungnaá við Búðarháls í Rangárvallasýslu, lagningu Búðarhálslínu 1 og lagningu vega á Búðarhálsi með því skilyrði að bætt verði fyrir umhverfisáhrif vegna gróðurlendis sem tapist af völdum Sporðöldulóns við Búðarháls. Hins vegar hefur staðið styr um Norðlingaöldulón þar sem hluti lónsins mun lenda inni á friðlýstu svæði, Þjórsárverum.

Friðrik Sophusson, forstjóri Landsvirkjunar, segir Norðlingaöldulón ekki ennþá komið í umhverfismat en segist eiga á von á að það gerist á allra næstu dögum, þ.e.a.s. að lögð verði fram drög að matsáætlun. "Samkvæmt lögunum um mat á umhverfisáhrifum þarf fyrst að koma fram með matsáætlun og menn eru að undirbúa matsáætlunina vegna Norðlingaölduvirkjunar, eins og við höfum þegar gert varðandi virkjanir í neðri Þjórsá. Það er auðvitað til þess að vera í viðbragðsstöðu til að geta í framhaldi af því lagt fram skýrslu um mat á umhverfisáhrifum þegar nánar liggja fyrir upplýsingar um stækkun álversins á Grundartanga."

Norðlingaöldulón og Búðarhálsvirkjun nauðsynleg

Friðrik segist gera ráð fyrir því að Landsvirkjun eigi fund með Norðurálsmönnum eftir tvær vikur. "Þá munum við ræða við þá með sama hætti og við höfum verið að gera af og til undanfarin misseri."

Að sögn Friðriks myndu Norðlingaöldulón og Búðarhálsvirkjun nægja til framleiðslu á rafmagni sem stæði undir 90 þúsund tonna ársframleiðslu á áli á Grundartanga og gætu þessa virkjanir því staðið undir stækkun Norðuráls í 180 þúsund tonn.

"Ef þeir ætla að stækka um 150 þúsund tonn og sú framkvæmd verður að veruleika seinni hluta ársins 2004 þurfa þeir talsvert meira og þurfa þá að sækja þá orku til annarra fyrirtækja, því virkjanirnar í neðri Þjórsá eru ekki komnar nægilega langt. Hins vegar erum við langsamlega fljótastir að eiga við Norðlingaöldulónið því þar er ekki verið að byggja nein stöðvarhús eða þess háttar, þar er eingöngu um veitu að ræða, stíflu og jarðgöng til að koma vatninu í gegnum þær vélar sem til eru," segir Friðrik.

Núpsvirkjun og Urriðafossvirkjun koma ekki til álita fyrr en eftir 2005, að sögn Friðriks. Hann segir að í ljósi þess að ÍSAL sé farið að huga að stækkun gætu þær virkjanir verið ágætur kostur til að bjóða þegar ákvörðun liggur fyrir um stækkun álversins við Straumsvík.

"Þeir hafa lauslega rætt við okkur um möguleika en sagt okkur að málið sé ekki komið á ákvörðunarstig hjá þeim. Þeir hafa einungis sagt okkur að þeir hafi ákveðið að fara fram með matsáætlun vegna stækkunarinnar og hagkvæmnisathugun og ætla að gera það á sama tíma, því það gefi betri mynd af rekstrarforsendum. Í því felst engin ákvörðun um að stækka heldur að kanna hvort það geti orðið hagkvæmt."

Talsverðar líkur á framkvæmdum við stækkun ÍSAL

Íslenska álfélagið ákvað á dögunum að hefja matsferli vegna fyrirhugaðrar stækkunar álvers ÍSAL í Straumsvík. Fyrirhuguð stækkun felur í sér 200 þúsund tonna framleiðsluaukningu á ári í tveimur áföngum og gæti fyrri áfangi orðið að veruleika árið 2005 og seinni áfanginn komist í gagnið eigi síðar en árið 2010. Fyrirtækið hefur þegar látið kynna tillögu að matsáætlun, þar sem fram kemur að tímasetning framkvæmda muni einkum ráðast af niðurstöðum viðræðna við orkuframleiðendur um öflun raforku og hvort af samningum verði við Hafnarfjarðarbæ um land undir starfsemina.

Hrannar Pétursson, upplýsingafulltrúi ÍSAL, sagði í samtali við Morgunblaðið fyrir viku að talsverðar líkur væru á að framkvæmdir við stækkun álversins yrðu að veruleika, svo framarlega sem stækkunin færi í gegnum þann formlega feril sem slíkar framkvæmdir þurfa að fara í gegnum. Orkuþörf álversins mun aukast um 3.000 GWst á ári við stækkunina, en engar formlegar viðræður hafa farið fram við þá aðila sem gætu annað slíkri orkuþörf.