Daði Már Kristófersson fjármálaráðherra kynnti fjárlagafrumvarp næsta árs á blaðamannafundi í fjármálaráðuneytinu. Gert er ráð fyrir 15 milljarða króna halla á næsta ári. 

Það er 11 milljarða kr. minni halli en gert var ráð fyrir í samþykktri fjármálaáætlun.

Fram kemur í tilkynningu að þetta fyrsta fjárlagafrumvarp ríkisstjórnarinnar feli í sér áframhald þeirrar vinnu sem lagt hafi verið upp með í fjármálastefnu og fjármálaáætlun fyrr á árinu, um bættan ríkisrekstur og aukinn stöðugleika. Með fjárlögunum séu þannig sköpuð skilyrði fyrir lækkun vaxta, til hagsbóta fyrir heimili og fyrirtæki landsins.

„Forgangsmál ríkisstjórnarinnar er að ná stjórn á fjármálum ríkisins, greiða niður skuldir og binda enda á hallarekstur ríkissjóðs árið 2027. Þessi ríkisstjórn mun ekki eyða um efni fram en hún mun heldur ekki halda mikilvægum kerfum í fjársvelti. Það krefst ábyrgðar og hagsýni en við munum standa vörð um lífsgæði almennings án þess að senda komandi kynslóðum reikninginn,“ er haft eftir Daða Má í tilkynningunni. 

13 milljarða hagræðing

Þá segir að í fjárlagafrumvarpinu sé forgangsraðað í þágu verðmætasköpunar, nauðsynlegrar innviðafjárfestingar, heilbrigðis og öryggis. Stór þáttur í þeirri vegferð sé hagræðing í rekstri ríkisins en samkvæmt fjárlagafrumvarpinu muni sértækar umbætur og hagræðing nema um 13 milljörðum króna.

Enn fremur segir að með innleiðingu stöðugleikareglu hafi varanlegar skorður verið settar við ósjálfbærum útgjaldavexti. Á grundvelli hennar verði útgjöld ekki lengur aukin umfram vöxt verðmætasköpunar og komið hafi verið í veg fyrir að tímabundnum tekjum ríkisins sé eytt í varanleg útgjöld. Útgjaldavöxtur undanfarinna ára hafi valdið sveiflum og ýtt undir verðbólgu. Tekjur ríkissjóðs séu á hinn bóginn svipað miklar og síðast þegar ríkissjóður var rekinn með afgangi. Þess vegna sé einkum lögð áhersla á að ná stjórn á ríkisútgjöldum, s.s. með hagræðingu, einföldun og aukinni skilvirkni, en gert sé ráð fyrir að tekjur ríkissjóðs haldist stöðugar.

„Aðgerðir ríkisstjórnarinnar til umbóta og hagræðingar eru þegar farnar að skila sér en afkoma ríkissjóðs samkvæmt fjárlagafrumvarpinu er 11 milljörðum króna betri en lagt var upp með í fjármálaáætlun,“ segir í tilkynningunni.

Snýst um almannahagsmuni

Bent er á að skuldir ríkisins séu umtalsvert hærri en í nágrannaríkjum Íslands og vaxtakostnaðurinn hafi bitnað á mikilvægum verkefnum á borð við uppbyggingu vega, raforkukerfisins og annarra innviða. Að greiða þær niður snúist um almannahagsmuni enda sé vaxtakostnaðurinn hærri en framlög til margra mikilvægra málaflokka.

Þá segir að með tiltekt í ríkisfjármálunum hafi þegar skapast svigrúm til að mæta þeim brýnustu áskorunum sem íslenskt samfélag standi frammi fyrir. Nýjum útgjöldum í fjárlagafrumvarpinu sé forgangsraðað til verkefna sem stuðla að öryggi fólks, svo sem í heilbrigðiskerfinu, í samgöngum og víðar.

Þrír milljarðar í uppbyggingu Sjúkrahússins á Akureyri

Á árinu 2026 verði 3 milljörðum króna varið í uppbyggingu Sjúkrahússins á Akureyri og yfir 100 nýjum hjúkrunarrýmum komið á fót víðs vegar um landið. Þá sé fjármunum varið í stækkun réttar- og öryggisdeildarinnar á Kleppi um helming, fjölgun ýmissa meðferðarúrræða vegna fíknivanda og varanlega styrkingu geðþjónustu barna og aldraðra. Til að stuðla enn frekar að auknu öryggi sé fjármagni veitt í 50 ný stöðugildi innan lögreglunnar, eflingu Landhelgisgæslunnar og á sviði fangelsismála. Ný öryggisvistun fyrir einstaklinga sem ekki eru sakhæfir verður sett á fót, snjóflóðavarnir efldar og brottfararmiðstöð opnuð.

Þá kemur fram að ríkisstjórnin hafi einnig fjármagnað aðgerðir til stuðnings barnafjölskyldum, m.a. með hækkun framlaga til Fæðingarorlofssjóðs, uppbyggingu verknáms, auknu fé til framhaldsskólanna og eflingu sérhæfðrar þjónustu við börn með fjölþættan vanda. Þá hafi ríkisstjórnin sett aukinn kraft í að bæta lífsgæði þeirra sem mest þurfa á stuðningi að halda, þ.m.t. með hækkun á almennu frítekjumarki ellilífeyrisþega, hækkun á aldursviðbót til örorkulífeyrisþega og hærri framlögum til að koma til móts við fjölgun endurhæfingarlífeyrisþega.

Frumvarpið slær tóninn fyrir það sem koma skal

„Sterk efnahagsstjórn skilar sér þó fyrst og fremst í bættum hag heimila með því að styðja við verðbólgumarkmið Seðlabanka Íslands og skapa þannig svigrúm fyrir lækkun vaxta. Frá því í október 2024 hefur vaxtakostnaður þegar lækkað um ríflega 500 þúsund krónur á ári af 30 milljón króna jafngreiðsluláni.

Aðhald í ríkisrekstrinum, umbætur og hagræðing eru viðvarandi verkefni. Fjárlagafrumvarp fyrir árið 2026 slær tóninn fyrir það sem koma skal. Það felur í sér varfærni og ekki af ástæðulausu. Tilgangur fjárlaganna er, þegar öllu er á botninn hvolft, að tryggja öryggi og öfluga þjónustu við borgarana. Markmiðið um að skila afgangi gengur ekki í berhögg við þetta heldur er það sett fram til að tryggja að ríkið geti stuðlað að bættum lífskjörum almennings án þess að senda reikninginn til kynslóða framtíðar,“ segir í tilkynningunni.