Śrskuršarnefnd um ós Stóru-Laxįr hefur kvešiš upp śrskurš ķ ósamati sem unniš hefur veriš aš. Žetta er ķ fyrsta skipti sem slķkt mat er gert į svęšinu. Ós Stóru–Laxįr hefur žar meš veriš afmarkašur og fęrist nś töluvert nešar en veriš hefur fram til žessa. Framhald mįlsins er žó tępast endanlegt og višbśiš aš frekari mįlaferli og deilur verši uppi.

Stóru–Laxįrmenn veiddu nżja ósinn ķ gęr og segjast ętla aš vera meš eina til tvęr stangir žar ķ sumar. Išumenn vķsa til žess aš śrskuršurinn taki til óssins en ekki veiširéttar og benda į žį fornu reglu aš landeigandi eigi veiširétt fyrir sķnu landi.

Śrskuršurinn er samtals žrettįn blašsķšur og tekur til mįlsins alls. Tiluršar žess og žeirra įlitaefna sem upp komu į leišinni, svo sem eins og meš hęfi mįlsašila og fleira ķ žeim dśr. Reifuš eru sjónarmiš mįlsašila. Stjórn Stóru–Laxįr segir žannig eftirfarandi ķ žeirri samantekt sem lögš var fyrir nefndina. „Ašstęšur ķ Stóru-Laxį og Hvķtį eru aš mati Stóru-Laxįrdeildar ašrar en raktar eru ķ śrskurši um ós Flókadalsįr. Žar sé stašan sś aš įrnar blandast ekki fyrr en fyrir nešan brś og eigi žvķ śrskuršurinn ekki viš um ós Stóru-Laxįr gagnvart Hvķtį. Byggt er į žvķ aš žegar ferskvatnsį renni ķ jökulsį haldi ferskvatniš sķnu eigin litrófi, hitastigi og ešliseiginleikum lengi eftir aš vatnsföllin hafa runniš saman. Jökulvatn hafi ašra efnasamsetningu, lit og hitastig sem valdi žvķ aš žaš blandist ekki ferskvatninu viš snertingu. Meš vķsan til žess verši aš telja aš lögmęt og lögfręšilega rétt afmörkun į ós slķkra vatnsfalla taki miš af lengd og umfangi blöndunar ķ reynd – ekki eingöngu fyrstu snertingu.“

Ósinn verši nešan viš brś

Ķ framhaldi af žessu setur Stjórn Stóru-Laxį fram sķna kröfu ķ mįlinu. „Af öllu framansögšu verši žvķ aš telja aš ós Stóru-Laxįr gagnvart Hvķtį sé nešan viš brś aš Laugarįsi, žar sem straumar įnna hafi aš fullu sameinast bęši ķ lagalegum og nįttśrulegum skilningi. Stóru Laxįrdeildin gerir žvķ žį kröfu aš ós Stóru-Laxįr sé skilgreindur žar.“

En žaš er einmitt śrskuršurinn um ós Flókadalsįr sem Išumenn horfa til og telja rétt aš taki einnig til óss Stóru–Laxįr. Svo er žaš krafa Stóru–Laxįrdeildar, en hśn hljóšar svo. „Af öllu framansögšu verši žvķ aš telja aš ós Stóru-Laxįr gagnvart Hvķtį sé nešan viš brś aš Laugarįsi, žar sem straumar įnna hafi aš fullu sameinast bęši ķ lagalegum og nįttśrulegum skilningi. Stóru–Laxįrdeildin gerir žvķ žį kröfu aš ós Stóru-Laxįr sé skilgreindur žar. 

Išujaršir fęra rök fyrir žvķ aš ós Stóru–Laxįr sé einfaldlega žar sem hann hefur alltaf veriš og engin įgreiningur hafi veriš um mįliš fyrr en nżr leigutaki kemur aš Stóru–Laxį. „Aš mati Išujarša eru engin rök fęrš fyrir žvķ aš ós Stóru-Laxįr sé annars stašar en žar sem hingaš til hefur veriš lagt til grundvallar, ž.m.t. viš gerš aršskrįr og gerš veišistašalżsinga viš Stóru-Laxį. Žeirri skošun matsbeišanda er hafnaš, aš žaš sé liturinn į vatninu sem afmarkar ósinn. Heldur sé žaš svo aš žaš sé sį stašur žar sem straumar žverįr sameinast straum höfušįrinnar. Vķsaš er til žess aš mörg dęmi séu til žar sem žannig hagi til aš vatn žverįr nęr meš landi höfušįr en telst samt ekki sem hluti žverįrinnar. Augljósasta dęmiš séu Straumarnir ķ Borgarfirši. Žar renni vatn śr Noršurį langt nišur į Ferjubakkaeyrar og sameinast žį fyrst Hvķtį. Žegar svo hįttar til eins og stašan sé viš Išu, séu skilin į Stóru-Laxį og Hvķtį mjög breytileg og fari žaš eftir vatnsmagni ķ hvorri į fyrir sig į hverjum tķma. Viš mikla brįšnun ķ jöklum geti Hvķtįrvatniš nįš allt upp ķ nśverandi ós Stóru-Laxįr. Vatnaskilin geti žvķ aldrei veriš grundvöllur óss, hvaš žį efnagreining į vatni eins og komi fram ķ skżrslu VSÓ rįšgjafar. Ós geti žar fyrir utan ekki veriš breytilegur frį einum tķma til annars eftir žvķ hve mikiš vatn er ķ hvorri į fyrir sig. Viš įkvöršun į ós geti žvķ aldrei veriš mišaš viš annaš en strauma įnna. Ósinn hljóti alltaf aš vera į sama staš óhįš vatnsmagni ķ Stóru-Laxį.“

„Laxavernd aušmanna“

Ašrir sem hagsmuna eiga aš gęta ķ mįlinu eru Veišifélag Įrnesinga og Aušsholtsjarširnar. Žeir sķšarnefndu mótmęla žvķ aš ósamörk til langs tķma verši fęrš til. Žį benda žeir einnig į aš taka žurfi tillit til Litlu–Laxįr, komi til breyting į ós Stóru–Laxįr. Svo segir ķ śrskurši matsnefndarinnar, žar sem vitnaš er til samantektar Aušsholtsjarša. „Vķsaš er til žess aš įšur en nśverandi leigutaki hafi komiš aš Stóru-Laxį hafi veriš sįtt um ósamörkin en nś sé į svęšinu efnt til mikils ófrišar undir yfirskini laxaverndunar aušmanna. Lax hafi veriš veiddur ķ net ķ Hvķtį svo lengi sem elstu menn muna. Žau hlunnindi hafi veriš nżtt til aš metta munna en ekki til žess aš leika sér aš brįšinni. Rakiš er aš žó ósamörkum Stóru-Laxįr verši breytt žį hafi slķkt ekki nein įhrif į netaveišihlunnindi Aušsholtsjarša, sem ekki standi til aš leggja af. 

Gušmundur Įgśstsson lögmašur Išumanna segir śrskuršinn įkvešin vonbrigši og žį sérstaklega ķ ljósi žess aš hann telur nišurstöšu matsnefndarinnar andstęša žvķ sem įšur hefur tķškast ķ sambęrilegum mįlum. „Žetta kom mér verulega į óvart mišaš viš žį lögfręši sem hefur tķškast ķ mįlum af žessum toga. Mér finnst ešlilegast aš žaš verši lįtiš į žetta reyna fyrir dómstólum. Śrskuršur nefndarinnar er endanlegur į stjórnsżslustigi en mįlinu er hęgt aš skjóta til dómstóla. Ekki hefur veriš tekin įkvöršun um žaš, en ég teldi žaš ešlilegt,“ sagši Gušmundur Įgśstsson lögmašur landeigenda Išujarša.

Gušmundur benti lķka į žaš aš žessi śrskuršur fęri ekki Finni Haršarsyni, leigutaka Stóru Laxįr eša stjórn Stóru Laxįrdeildar yfirrįš yfir Išunni. „Žetta er einvöršungu śrskuršur um hvar ósinn liggur. Sem slķkur veitir śrskuršurinn ekki heimild til veiša į žessu svęši og žaš er ekki žannig aš Finnur Haršarson geti veitt sķnum višskiptavinum leyfi til aš veiša į svęšinu. Žaš er grundvallarréttur ķ veiširétti aš eigandi lands hefur veiširétt fyrir sķnu landi. Vilji Stóru Laxįrdeildin gera tilkall til veišisvęšisins žį veršur aš semja um slķkt. Žaš hefur ķ raun ekkert breyst meš žessum śrskurši žegar horft er til veišinnar.“

Allt óbreytt žrįtt fyrir śrskuršinn

Gušmundur segir aš žeir sem hafi rétt til aš veiša geti mętt og veitt. Śrskuršurinn taki ekki til žess žįttar. „Eins og stašan er nśna žį er hśn ķ raun óbreytt. Margir velta fyrir sér hvor ašili hafi unniš žetta mįl. Ég bendi bara į aš žaš er stjórn Stóru Laxįr sem gert er aš greiša mįlskostnaš.“

Gušmundur telur žennan śrskurš ganga gegn žvķ sem fram til žessa hefur veriš višurkennt žegar kemur aš mati į žvķ hvar ós liggur. Hann horfir til fordęmis sem er śrskuršur um Flókadalsį og Reykjadalsį. Žar er horft til žess aš žar sem straumur mętir og tekur annan straum, žar séu įrmót. Śrskurš matsnefndarinnar segir hann vera į ašra leiš og geti žaš sett żmislegt ķ uppnįm. Hann horfir til įrmótasvęša ķ Hvķtį ķ Borgarfirši. Straumar, Skuggi og Svarthöfši. Žetta eru stašir žar sem laxveišiįr falla śt ķ jökulįna Hvķtį. „Hvernig ętla menn aš finna śt įrmót eša ós žar sem tvęr bergvatnsįr mętast. Mér finnst žetta skrķtin lögfręši og ekki ķ samręmi viš žęr tślkanir sem veriš hafa fram til žessa. Nefndin er aš breyta aldagamalli tślkun į skilgreiningunni ós og mér finnst žaš ekki ganga upp.“

Finnur Haršarson, leigutaki Stóru–Laxįr og ašalhvatamašur aš nżju ósamati er sįttur viš śrskuršinn og hvetur til žess aš fólk virši hann. „Žetta er Salómonsdómur og vonandi taka honum allir af aušmżkt og reisn. Um 70% veiši Išu fer fram į žvķ svęši sem var śrskuršaš okkur ķ vil. Nśna verša 1-2 stangir frį okkur daglega žarna og hef ég žį trś aš umgengni verši betri, laxinum ķ vil. Nś vil ég hvetja veišimenn og landeigendur į Išu aš virša śrskuršinn, viš munum gera žaš. Nś strax ķ framhaldinu munum viš fara fram ą aš 250 metrum nišur frį ósamörkum og 100 metrum upp frį ósamörkum verši veiši bönnuš eins og lög kveša į um,“ sagši Finnur Haršarson ķ skriflegu svari til Sporšakasta.

Śrskuršinn kvįšu upp Atli Mįr Ingólfsson, formašur, auk nefndarmannanna Ragnhildar Helgu Jónsdóttur, umhverfisfręšings og Gušjóns Įrmannssonar, lögmanns.