Forsvarsmenn śtgeršarfyrirtękja eru margir óįnęgšir meš rįšgjöf Hafrannsóknastofnunar fyrir komandi fiskveišiįr sem kynnt var ķ hśsakynnum stofnunarinnar ķ Hafnarfirši į föstudaginn. Žaš sem slęr menn hvaš mest er aš stofnunin skuli leggja til 4% lęgra aflamark ķ žorski fyrir nęsta fiskveišiįr, en žaš mun hafa töluverš įhrif į starfsemi margra fyrirtękja ķ sjįvarśtvegi.
Įfall meš žorskinn
Gušmundur Smįri Gušmundsson, framkvęmdastjóri G.RUN ķ Grundarfirši, er einn žeirra sem lķst illa į stöšu mįla. Hann segir mešal annars aš rįšgjöf Hafrannsóknastofnunar fyrir gullkarfa komi sér illa fyrir śtgeršir eins og G.RUN, en samkvęmt rįšgjöfinni myndi aflamark gullkarfa lękka um 12%. Gušmundur segir aš bįtar hafi oršiš varir viš smįkarfa ķ auknum męli sem hann hefši haldiš aš benti til nżlišunar. Žvķ komi rįšgjöf stofnunarinnar ķ žeim efnum verulega į óvart.
Mesta įfalliš hafi žó óneitanlega falist ķ žeim tilmęlum stofnunarinnar aš hįmarksafli žorsks fyrir nęsta fiskveišiįr yrši lękkašur nišur ķ 203.822 tonn eša um 4% frį yfirstandandi fiskveišiįri. Žį gaf stofnunin žaš śt aš gert sé rįš fyrir aš stofnstęrš muni dragast saman nęstu tvö til žrjś įr.
https://www.mbl.is/200milur/frettir/2025/06/06/radleggja_4_prosent_laegra_aflamark_thorsks/
Gušmundur segist ósįttur viš žaš hversu hęgt gengur aš byggja upp fiskistofnana. Žį séu žau hjį G.RUN óįnęgš meš nżtingarstefnu į žorskinum en žau telja žorskstofninn vannżttan. „Vannżttir stofnar vaxa ekki. Fullnżttir stofnar vaxa. Žaš er bara lķffręšin,“ segir Gušmundur. „Svo er aušvitaš žetta afrįn sem veršur aš einhverju leyti meš žessum ofbošslega vexti hvalastofna viš landiš. Žaš er eitthvaš sem hefur lķtiš eša ekki veriš skošaš. Hvalurinn mun vęntanlega éta okkur į gat.“
Svipašan tón mį heyra ķ mönnum hjį Vinnslustöšinni en Sigurgeir Brynjar Kristgeirsson framkvęmdastjóri segir žaš hafa veriš sśrt aš heyra meš žorskinn. „Aušvitaš vitum viš aš žaš er sveifla ķ nįttśrunni,“ segir hann. „Vonbrigšin eru kannski mest aš hver žorskur er léttari. Svo tölušu žau um aš žaš yrši einhver samdrįttur įfram og žaš var mjög óžęgilegt.“ Sigurgeir setur žó spurningarmerki viš įstęšur žess aš žorskurinn hafi minni lošnu aš éta sem valdi minni mešalžyngd hjį tegundinni. „Žaš vantaši algjörlega į žessum kynningarfundi aš žaš vęri fjallaš um įt hvala į lošnu, hvort žaš sé fariš aš hafa įhrif į žorskstofninn,“ segir Sigurgeir. „Įlagiš į lošnuna veršur ekki eingöngu skżrt meš hlżnun sjįvar. Žaš veršur aš fara aš skoša žį hliš peningsins.“
Žorskstofnar vķša gefiš eftir
Žegar leitaš var til Jónasar Pįls Jónassonar, svišsstjóra botnsjįvarsvišs hjį Hafrannsóknastofnun, sagši hann aš litlar lķkur vęru į aš stķfari veiši myndi styrkja žorskstofninn. „Žaš var žekkt į įrum įšur, žegar stofninn var mun stęrri en nś, aš stęršin gęti hęgt į vextinum,“ segir Jónas Pįll. Ekki séu žó vķsbendingar um aš slķkt eigi viš nś. „Žaš hefur veriš of mikil sókn ķ žessa stofna ķ Evrópu og Amerķku og alls stašar žar sem veišin hefur veriš stķf, žar hafa žessir stofnar gefiš eftir. Ķ raun hefur žaš gerst alls stašar nema į Ķslandi og ķ Barentshafi,“ segir hann jafnframt. „Sérstaklega horfum viš kannski į žessi dęmi frį Amerķku žar sem įšur voru mjög stórir žorskstofnar og žeir hrundu ķ kringum 1995 og hafa ekki nįš sér aftur sķšan žį.“
Jónas segir einnig aš breytingar į hitastigi sjįvar hafi sķn įhrif, ekki ašeins į śtbreišslumynstur žorsksins heldur einnig į fęšuval hans. Lošnugengd hafi til aš mynda veriš léleg. „Žaš er ekkert svo langt sķšan viš byrjušum aš veiša lošnu,“ segir hann. „Viš byrjušum aš veiša hana į köldu tķmabili og viš fórum aš koma inn ķ hlżtt tķmabil ķ kringum 2000. Žaš hefur veriš mun minna um lošnuveišar sķšan og śtbreišsla lošnunnar breyttist, hśn fór eiginlega vestar og fjęr landi. Žį var minni skörun milli žorsks og lošnu og viš teljum aš žaš sé minna ašgengi aš henni hjį žessum įrgöngum sem eru aš vaxa nśna. Žeir vaxa hęgar og eru žar af leišandi léttari. Žį er heildarlķfmassinn minni og viš erum žį aš rįšleggja minna.“
Möguleg įhrif hvala
Gušjón Mįr Siguršsson, sjįvarlķffręšingur hjį Hafrannsóknastofnun, segir aš einhverju leyti óvķst hvaša įhrif hvalir hafi į lošnustofninn „Žetta eru nįttśrulega stór dżr sem žurfa mikiš aš éta,“ segir Gušjón, „en hvort žetta hafi einhver bein įhrif į lošnustofninn eša ašra fiskstofna er erfitt aš segja eins og er.“ Žó segir hann aš żmsar rannsóknir hafi veriš unnar ķ žvķ skyni aš rannsaka samband hvala og lošnu og margt bendi vissulega til žess aš tegundir į borš viš hnśfubak og hrefnu leiti sérstaklega ķ lošnu og haldi sig į sömu slóšum. Žį hefur Gušjón įsamt öšrum unniš aš rannsókn undanfarin įr sem hann telur aš muni varpa enn betur ljósi į žessi įhrif. Į įrunum 2015-2024 voru tekin 143 hśšsżni śr hnśfubökum viš landiš en meš žvķ aš męla įkvešin efni ķ sżnunum veršur hęgt aš stašsetja hvalina ķ vistkerfinu og greina helstu fęšu žeirra. Nišurstöšur rannsóknanna hafa ekki enn veriš birtar en žeirra er aš vęnta ķ haust.
Gušjón segir aš hnśfubakar, sem eru ein žeirra hvalategunda sem tališ er aš sęki mest ķ lošnu, hafi veriš sjaldséšir viš Ķsland ķ fyrstu talningum 1987. Įriš 1995 hafši stofninn stękkaš og var metinn um 1.700-3.000 dżr. Sķšan žį óx hann um 12% į įri eša fram til įrsins 2001 žegar hann viršist hafa nįš hįmarki ķ tęplega 15.000 dżrum. Sķšan žį hefur stofninn haldist stöšugur og veriš metinn į bilinu 10.000-14.000 dżr.