Kristín Eva Ólafsdóttir er grafískur hönnuður að mennt og starfar sem framkvæmdastjóri íslensku hönnunarstofunnar Gagarín. Frá þeim þrjátíu árum sem stofan var stofnuð hefur hún þróast í þá átt að gera gagnvirkar sýningar, bæði hér á landi og erlendis.

„Við höfum komið að flestum sýningum hérna heima eins og Lava Eldfjallasetri á Hvolsvelli og Eldheimum í Vestmannaeyjum. Við hönnuðum gagnvirkar innsetningar fyrir gestastofu Þjóðgarðsins á Þingvöllum og gagnvirka gestastofu Landsvirkjunnar í Ljósafossstöð og svo lengi mætti telja,“ segir Kristín um Gagarín.

Auk þess hafa þau starfað mikið erlendis eitt af þeirra stærri verkefnum voru 27 innsetningar fyrir Náttúruminjasafnið í Osló og sædýrasafnið Blue Planet í Danmörku.

Hönnuðu norræna skálann fyrir heimssýninguna

Gagarín var í sigurliði um hönnun og hugmyndavinnu fyrir norræna skálann sem opnaði á heimssýningunni í Osaka í Japan í apríl síðastliðnum. Heimssýningin er haldin á fimm ára fresti og er alþjóðlegur viðburður með mismunandi þemum sem tekur á hnattrænum áskorunum. Þemað í ár snýst um hvernig tækni, sjálfbærni og alþjóðlegt samstarf geta stuðlað að betri framtíð fyrir alla.

„Skálinn er í rauninni samnorræn sýning, sem er svolítið sérstakt, en þetta eru fimm lönd með eina sýningu. Við teymuðum upp með dönskum sýningarhönnuði, Arne Kvorning, og norsk-íslenskri arkitektastofu sem heitir Rintala Eggertsson, en þar er Íslendingur sem heitir Dagur Eggertsson. Þessi þrjú fyrirtæki mynduðu teymi utan um hugmyndina sem við unnum og svo tók Gagarín að sér alla framleiðslu á atriðunum í sýningunni, bæði utan og innan dyra. Það var í raun mikil áskorun að finna ein skilaboð sem endurspegla fimm lönd en að sama skapi mikill styrkur í því að Norrænu löndin mæti á heimssýninguna, sameinuð, sérstaklega á þeim umbrotatímum sem við lifum,“ segir Kristín.

Hver voru þau skilaboð?

„Við ákváðum að skoða fyrst það sem við eigum sameiginlegt sem er okkar eilífðarsamband við náttúruna og veðrið. Það var einnig krafa að sýningin myndi tala til japanskra gesta, því þeir eru um 90% af gestum heimssýningarinnar í Osaka og það kom okkur á óvart hvað við eigum margt sameiginlegt með þeim.

Í hugmyndavinnunni skoðuðum Enso-hringinn, hringlaga form sem er þekkt í Japan. Auk þess skoðuðum við hringform sem er svo magnað hvað það birtist víða í náttúrunni og í dýraríkinu. VIð sjáum það víða í náttúrunni, í vetrarbrautunum, fuglahópum, hreindýrahjörðum og fiskitorfum til dæmis, svo það er grunnstefið, eins og maður sér það í sýningunni. Það er þetta hringform sem tekur á móti þér,“ útskýrir hún.

Gestirnir staddir á Eskifirði eða Nesjavöllum

Búist er við 28 milljónum gesta yfir næstu sex mánuði sem heimssýningin stendur yfir og mega gestir búast við því að þurfa að verja nokkrum tíma í biðröðum til að komast inn í hvern skála. Því var brugðið á það ráð að hanna sérstaka upplifun í biðröðinni til að létta lundina. Upplifunin fyrir norræna skálann hefst því í raun utan dyra. Fyrir utan geta gestir skannað svokallaðan QR-kóða og opnast þá farsímalausn þar sem þeir komast inn á 360° upplifun á Norðurlöndunum.

„Þar geta þeir flakkað á milli tólf staða og geta meðal annars skoðað myndir frá Eskifirði og Nesjavöllum. Þá eru þeir búnir að kynnast Norðurlöndunum þegar þeir eru í röðinni. Svo koma þeir inn og þá tekur á móti þeim stórt upplifunarmyndverk sem við framleiddum.

Það samanstendur af sjö hundruð pappírsörkum, sem er líka tenging við Japan því þar ríkir sterk pappírshefð, og við myndum tuttugu mínútna myndverk sem er hreyfimynd með íslenskri tónlist. Við erum gríðarlega stolt, af því það er eina tónlistin sem er í gangi alla sýninguna og þetta hálfa ár,“ segir Kristín.

Gagarín fékk tvíeykið Sindra Má Sigfússon, Sin Fang, og Kjartan Hólm til að hanna tuttugu mínútna hljóðverk sem spilast í takt við myndverkið.

„Verkið er í gegnumgangandi um árstíðirnar fjórar, haust, vetur, norðurljósin og allt sem því fylgir. Svo það er allt í takt inni í skálanum.“

Er sérstök Íslands-álma í skálanum? „Nei, það er nefnilega málið. Þetta er bara ein sýning, ein skilaboð. Við erum öll saman að selja Norðurlöndin og lífsgæðin þar,” svarar Kristín.

„Á gólfinu erum við með níu gagnvirkar stöðvar með smásögum þar sem við fjöllum um hvað Norðurlöndin eru að gera til að stuðla að betri framtíð. Við erum með þessi markmið í loftslagsmálum, við erum að gera þetta varðandi sóun, lífsgæði og við erum að kynna þessa hugmynd um það sem Norðurlöndin eiga sameiginlegt og hvernig þau hafa unnið saman í áratugi að því að skapa eitt samþættasta svæði veraldar.“

Ró og fegurð

Hvernig hönnun er þetta?

„Þetta er í senn bæði upplifunarhönnun og hugmyndahönnun. Í upphafi eru þetta orð á blaði. Þetta er hugmynd um að setja tóninn sem öll löndin geta verið sammála um. Svo förum við í að útfæra en þá tekur við viðmótshönnun og forritun fyrir farsímalausnina, hreyfimyndagerð, grafísk hönnun, myndvinnsla og hljóðhönnun. Það er gríðarleg vinna að finna myndefni sem er samþykkt frá öllum fimm þjóðunum. Þetta er stemming og upplifunarhönnun sem er akkúrat það sem Gagarín sérhæfir sig í. Við sjáum það bæði á Íslandi og erlendis að fólk er farið að gera miklar kröfur þegar kemur að sýningum enda eru þær í mikilli samkeppni við aðra afþreyfingu. Við leggum mikla vinnu í að gera upplifunina skemmtilega og í auknum mæli erum við farin að hanna upplifanir utandyra líka“

Kristín segir skálann minna fólk á norrænan zen-garð. „Þar er ró og fallegt. Á meðan margir skálar eru með ljósasýningar og LED-skjái þá þykir okkar skáli hálf-dáleiðandi.“

Hvað þýðir þetta fyrir Gagarín? 

„Það er í fyrsta lagi gríðarlegur heiður að hafa unnið samkeppnina á sínum tíma og svo er þetta rosaleg reynsla að taka þátt í svona Expo-verkefni. Við höfum aldrei áður komið að verkefni sem tekur þennan fjölda í gegn. Þetta er gríðarlega góð auglýsing fyrir okkur alþjóðlega og gæti mögulega opnað dyr að sambærilegum verkefnum í framtíðinni. Þetta er gæðastimpill og ótrúlega dýrmæt reynsla,“ svarar Kristín.

Prótótýpa af verkinu var sett upp í Sviss í nóvember síðastliðnum þar sem hluti þess var settur upp.

„Það var ekki fyrr en ég fór sjálf til Osaka fyrir tveimur vikum að ég fékk að sjá þetta með berum augum. Það er ekki sjálfgefið að við getum fylgt verkefnunum eftir og eru dæmi um að við höfum hannað sýningar sem við sjáum síðan aldrei.“

Kristín var með leiðsögn fyrir Höllu Tómasdóttur forseta Íslands og sendinefndina sem fór frá Íslandi. „Við fórum yfir skilaboðin, hugmyndafræðina og sýninguna og það var ótrúlega gaman að fá viðbrögðin á staðnum. Maður skynjar þau ekki að heiman.“

Pappírslistaverkið vegur 1,700 kg

Hversu langt var hönnunarferlið? „Það var í janúar í fyrra sem við fáum verkefnið og það má segja að þetta hafi verið klárt í janúar á þessu ári, svo þetta hefur verið svona ár.“

Verkið tók viku í uppsetningu í Osaka. Sjö hundruð fljótandi pappírsarkir eru í skálanum sem eru tengdar við 980 kaðla. Pappírinn er blanda af endurunnum pappír og hrísgrjónapappír. Pappírinn þekur um 275 fermetra, lengd pappírslistaverksins er um 85 metrar og vegur um 1,700 kg. Gagarín framleiddi allt miðlunarefni skálans.

„Það var ótrúlega gaman að fara út og upplifa heimssýninguna. Þetta er gríðarlegur mannfjöldi og mikið er lagt í skálana. Svo það var mikill innblástur fyrir okkur að sjá það. Það var mikill áhugi á Norðurlandaskálanum, mikið af erlendum blaðamönnum svo þetta var góð landkynning og ekki síður góð fyrir Ísland. Við eigum ótrúlega mikið í þessari sýningu, þrátt fyrir það að við séum minnsta þjóðin, svo það var gaman að því,“ segir Kristín.

Koma skilaboð Íslands vel fram? „Já, það finnst mér algjörlega.“

Eru vonir um að sýningin geti einhvern veginn haldið áfram? „Það er hægt og það eru dæmi um að sýningar séu settar upp í einhverri mynd. Það væri gaman að finna vettvang fyrir það í kjölfarið. Íslandsstofa stendur í þessu fyrir hönd Íslands og það væri æðislegt ef við gætum sett þetta upp í einhverri mynd fyrir Íslendinga að sjá í framhaldi.“

Í hvaða stöðu finnst þér íslensk hönnun vera út á við?

„Við erum í góðri stöðu. Ef ég tala bara fyrir Gagarín þá vorum við að fá bronsverðlaun á Evrópsku hönnunarverðlaununum um síðustu helgi  fyrir verkefni sem við unnum fyrir Climeworks og þar erum við að keppa við fyrirtæki og hönnuði víðs vegar um Evrópu. Við erum allavega á pari við það besta í okkar geira,“ svarar hún.

Hvernig getum við lyft íslenskri hönnun?

„Sýnileiki, alltaf, og að taka þátt í erlendum samkeppnum. Það er gríðarlega mikilvægt markaðslega því þá nærðu sjálfkrafa árangri og það vekur eftirtekt. Ég myndi líka vilja nefna að það er búið að lyfta grettistaki með stofnun Miðstöðvar hönnunar- og arkitektúrs og hönnunarhátíðinni HönnunarMars sem haldin er árlega. Sýnileiki íslenskra hönnuða hefur margfaldast með tilkomu þess. Styrkjaumhverfi íslenskra hönnuða mætti líka endurskoða og stórbæta í framlög til Hönnunarsjóðs, því þar eru sprotarnir“. “

Nám í skapandi leiðtogahæfni

Í haust mun Kristín ljúka MBA-námi frá Berlín með áherslu á skapandi leiðtogahæfni. Námið er alþjóðlegt sem samanstendur af fimm til tveggja vikna ferðum um allan heim eins og til Indlands, Bandaríkjanna og Berlínar. Kristín er að leggja lokahönd á ritgerð sem hún mun verja í haust.

Hvað er verið að efla í náminu?

„Flest öll málin og dæmisögurnar eru úr okkar bransa. Við förum í gegnum mál í tímunum sem eru sérsniðin að skapandi geiranum. Nemendur er að stórum hluta millistjórnendur en stór hluti kemur úr skapandi greinum, eins og auglýsingastofum, arkitektastofum, stórfyrirtækjum eins og Youtube, TikTok og Accenture. Rauði þráðurinn er að reyna að samsvara okkur við skapandi greinar. Auk þess eru heimsklassa prófessorar sem koma úr öllum áttum. Það hefur verið mjög gefandi og gaman að kynnast öllu þessu fólki. Uppbygging námsins er frábær, við förum alveg út úr daglegum aðstæðum okkar, þannig að við höfum fulla einbeitingu á náminu í ferðunum,“ segir Kristín.

Hvernig mun námið nýtast þér?

„Persónulega sem framkvæmdastjóri. Þetta hefur verið ótrúlega mikill lærdómur og mun nýtast mér áfram í því, ekki spurning. Ég er með stórt tengslanet eftir námið sem ég get leitað í og mun nýtast á fjölbreyttan hátt.“