Skortur á tæknimenntuðu fólki vaxandi vandamál

Mynd úr safni.
Mynd úr safni. AFP

Til að takast á við nýjar áskoranir sem mannkynið stendur frammi fyrir er nauðsynlegt að fjölga þeim sem leggja fyrir sig nám og störf á sviði verkfræði og annarra tæknigreina. Þetta er niðurstaða nýrrar rannsóknar sem Svava Helen Björnsdóttir, formaður Verkfræðingafélags Íslands, gerir að umtalsefni sínu í grein sem birtist í Morgunblaðinu í dag. 

Fram kemur í greininni, sem lesa má í heild sinni hér að neðan, að hlutfall þeirra sem lokið hafa námi í raunvísindum, tæknigreinum, verkfræði eða stærðfræði er mjög lágt hér á landi í samanburði við nágrannalöndin. 

Til að rétta þennan halla innan skólakerfisins af þurfi að líta m.a. til aukins vægis raungreinakennslu í grunn- og framhaldsskólum. 

Greinin í heild sinni: 

Verkfræðingafélag Íslands tekur þátt í samstarfi evrópskra félaga verkfræðinga og tæknifræðinga. Þar eins og annars staðar hafa menn miklar áhyggjur af viðvarandi skorti á tæknimenntuðu fólki sem er sífellt vaxandi. Margar og ítarlegar skýrslur eru skrifaðar og alls staðar er niðurstaðan sú sama. Til að takast á við þær áskoranir sem mannkynið stendur frammi fyrir, t.d. innan heilbrigðisgeirans og á sviði loftslags- og umhverfismála, er nauðsynlegt að fjölga þeim sem leggja fyrir sig nám og störf á sviði verkfræði og annarra tæknigreina. Þetta er niðurstaða rannsókna m.a. danska verkfræðingafélagsins, IDA, og FEANI, sem eru Evrópusamtök félaga verkfræðinga og tæknifræðinga. Í Bretlandi hafa Lloyd´s Register Foundation og the Royal Academy of Engineering gert rannsókn og gefið út skýrslu um þá verkfræðikunnáttu sem mest þörf er fyrir á komandi árum. Ekki hefur verið gerð sambærileg greining á þessu hér á landi en þetta viðfangsefni er þó mjög mikilvægt fyrir Íslendinga, eins og lesa má út úr Grænbók Stjórnarráðsins um fjárveitingar til háskóla frá 2019. Hlutfall þeirra sem lokið hafa námi í raunvísindum, tæknigreinum, verkfræði eða stærðfræði er mjög lágt hér á landi í samanburði við nágrannalöndin.

Skortur á tæknimenntuðu fólki

Til að rétta af þennan halla innan skólakerfisins þarf að líta til margra þátta. Til dæmis þarf að auka vægi raungreinakennslu í grunn- og framhaldsskólum – og ekki síst glæða áhuga barna og unglinga á vísindum og tækni. Áskoranir eru margar og nauðsynlegt að ræða þær opinskátt, t.d. uppbyggingu kennaranáms og af hverju svo fáir kennarar leggja fyrir sig kennslu í stærðfræði og raungreinum. Mikilvægt er að bjóða endurmenntun og leiðsögn fyrir kennara sem skortir sjálfstraust til að kenna stærðfræði og raungreinar.

Nýleg rannsókn í Danmörku leiddi í ljós að skortur á menntuðu fólki í upplýsingatæknigeiranum er vaxandi vandamál þar í landi. Búist er við að vandamálið þrefaldist að umfangi til ársins 2030 þegar 22 þúsund manns mun vanta inn í þennan geira. Danska verkfræðingafélagið, IDA, hefur kallað eftir athygli stjórnmálamanna gagnvart þessu vandamáli enda sé samkeppnishæfni Danmerkur í húfi. Bent er á að nauðsynlegt er að horfa til skólakerfisins í heild til að tryggja að nægilega margir velji þennan vettvang. IDA hefur bent á að stafræn umbreyting (e. digital transformation) er drifkraftur fyrir vöxt og samkeppnishæfni fyrirtækja og samfélagsins í heild. Hún hefur gjörbreytt almennum og opinberum vinumarkaði þar sem verða til nýjar vörur, þjónusta og ný stafræn viðskiptalíkön. Þá er stafræn umbreyting ein grunnforsenda framþróunar á sviði heilbrigðistækni, grænna umskipta og sjálfbærni. Til að samfélag geti nýtt sér kosti nýrrar tækni og lausna verða fyrirtækin að hafa aðgang að vel menntuðum einstaklingum á sviði verkfræði og upplýsingatækni.

Skólakerfið í Danmörku hefur þegar tekið við sér. Verið er að þróa nýja námsgrein á efri stigum grunnskólans þar sem markmiðið er að auka áhuga og þekkingu nemenda á tækni í breiðu samfélagslegu samhengi. Við Íslendingar megum ekki sofna á verðinum og er afar brýnt að yfirvöld menntamála taki þessi mál til skoðunar. Á þeirri vegferð að fjölga tæknimenntuðum eru ýmsar hættur sem ber að varast. Til dæmis sú að dregið verði úr kröfum í námi í tæknigreinum eins og verkfræði og tæknifræði. Þvert á móti er nauðsynlegt að viðhalda gæðum námsins, t.d. er góður grunnur í eðlisfræði afar mikilvægur.

Starfsheiti er gæðastimpill

Um leið og rætt er um að slaka á kröfum í námi innan tæknigreina ber á skilningsleysi á mikilvægi lögverndaðra starfsheita. Segja má að lögvernduð starfsheiti séu neytendavernd gagnvart atvinnulífinu, þeim sem þiggja ráðgjöf eða aðra þjónustu en ekki síður gagnvart þeim sem leggja stund á nám í þeim greinum sem um ræðir. Þannig er Verkfræðingafélag Íslands umsagnaraðili um úthlutun starfsheitisleyfa til verkfræðinga og tæknifræðinga. Í því felst að standa vörð um gæði menntunarinnar og faggreinanna hér á landi og eiga gott samstarf við háskólana. Sérstaklega er þetta mikilvægt gagnvart umsóknum einstaklinga sem koma erlendis frá þar sem gæta verður þess að nám umsækjenda uppfylli þær grundvallarkröfur sem gerðar eru. Það er sanngirnismál að þeir sem hafa lagt á sig langt og strangt háskólanám séu ekki metnir til jafns við þá sem útskrifast úr háskólum þar sem kröfur eru oft og tíðum mun minni. Verkfræðingafélag Íslands vinnur samkvæmt þeirri skoðun að verkfræðings- og tæknifræðingstitill sé og eigi að vera gæðastimpill.

Tækniþekking er lykill að betri framtíð

Verkfræðingar hafa í gegnum tíðina gegnt lykilhlutverki í að knýja fram efnahagslega og félagslega framþróun með því að hanna örugg kerfi sem efla almenna velferð og treysta mikilvæga innviði. Svið verkfræðinnar er víðtækt og hún gegnir lykilhlutverki í framþróun, nýsköpun og hagvexti. Verkfræðingar gegna mikilvægu hlutverki við hönnun og þróun innviða, kerfa og ferla sem gera heiminn öruggari og styðja við umfangsmiklar breytingar eins og þær sem felast í heimsmarkmiðum Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun. Nú, þegar við stöndum frammi fyrir fjórðu iðnbyltingunni, mun verkfræði knýja áfram nýsköpun og stuðla að því að efla stafrænt hagkerfi.

Stefnur íslenskra stjórnvalda á sviði vísinda, tækni og nýsköpunar

Íslensk stjórnvöld hafa vissulega tekið vísindi, tækni og nýsköpun til umfjöllunar. Nefna má að vísinda- og tæknistefna 2020-2022 gerir ráð fyrir stórefldri nýsköpun og hagnýtingu tækni en ekki hefur verið metið hver þörfin er fyrir verkfræði- eða tæknimenntað fólk til að stefnan nái fram að ganga. Á meðan það er ekki gert ber stefnan keim af óskhyggju fremur en raunverulegu markmiði sem unnið er markvisst að.

Nýsköpunarstefna fyrir Ísland var sett fram í október 2019. Þar eru einnig fagrar fyrirætlanir en ekki tekið á grunnatriðum eins og því hvernig eigi að mennta fólk til að knýja fram þessi góðu markmið.

Að þessu sögðu hlýtur það að vera forgangsatriði að leggja mat á þörf íslensks samfélags fyrir verkfræði- og tæknimenntað fólk fram til ársins 2030 hið minnsta. Samhliða því þarf að gera áætlun um að efla kennaramenntun og kennslu í tæknigreinum. Verkfræðingafélag Íslands eru reiðubúið að leggja sitt lóð á vogarskálarnar svo þessi mikilvægu markmið er varða samkeppnishæfni Íslands nái fram að ganga.

Heimildir:

http://reports.raeng.org.uk/global-engineering-capability-review

https://ida.dk/om-ida/ida-mener/uddannelse/mangel-paa-teknisk-og-naturvidenskabelig-arbejdskraft-haemmer-vaeksten https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=738&langId=en&pubId=8356&type=2&furtherPubs=no

https://skillspanorama.cedefop.europa.eu/en/analytical_highlights/science-engineering-technicians-skills-opportunities-and-challenges-2019

https://www.feani.org https://www.stjornarradid.is/library/03-Verkefni/Visindi/V%C3%ADsinda-%20og%20t%C3%A6knistefna%202020-2022.pdf

https://www.stjornarradid.is/library/01--Frettatengt---myndir-og-skrar/ANR/Nyskopun/NSL%c3%8d1.pdf https://www.stjornarradid.is/gogn/rit-og-skyrslur/stakt-rit/2020/01/13/Graenbokumfjarveitingartilhaskola

Nánar um málið
í Morgunblaðinu
Áskrifendur:
Nánar um málið
í Morgunblaðinu
Áskrifendur:
Fleira áhugavert
Fleira áhugavert