Trunt, trunt og tröllin

„Sýningin hefst á endalokunum. Áhorfendur fá strax að vita að …
„Sýningin hefst á endalokunum. Áhorfendur fá strax að vita að titilpersónan hafi fundist látin ásamt móður sinni eftir að ljóstrað hefur verið upp að Hans Blær hafi stundað lyfjanauðganir á skjólstæðingum meðferðarheimilisins Samastaðar sem ætlað var þolendum nauðgana. Í framhaldinu er tíminn skrúfaður aftur og við kynnumst Hans Blævi á yngri árum persónunnar,“ segir meðal annars í leikdómi um Hans Blævi. mbl.is/Kristinn Magnússon

Fyrir rúmum tveimur árum frumsýndi leikhópurinn Óskabörn ógæfunnar eigin leikgerð á verðlaunaskáldsögunni Illsku eftir Eirík Örn Norðdahl í leikstjórn Vignis Rafns Valþórssonar. Það samstarf heppnaðist með miklum ágætum og hlaut sýningin sex tilnefningar til Grímunnar 2016 auk þess sem Sólveig Guðmundsdóttir fékk Menningarverðlaun DV í leiklist fyrir túlkun sína á Agnesi í Illsku og Sóleyju Rós ræstitækni í samnefndu leikriti. Það er því eðlilegt að vilji hafi staðið til áframhaldandi samstarfs og um miðjan síðasta mánuð frumsýndi Óskabörn ógæfunnar leiksýninguna Hans Blævi eftir Eirík í leikstjórn Vignis. Á sínum tíma vann leikhópurinn leikgerð upp úr skáldsögu, en að þessu sinni vinnur Eiríkur sjálfur leiktextann upp úr óbirtri skáldsögu sem væntanleg mun vera fyrir næstu jól.

Sýningin hefst á endalokunum. Áhorfendur fá strax að vita að titilpersónan hafi fundist látin ásamt móður sinni eftir að ljóstrað hefur verið upp að Hans Blær hafi stundað lyfjanauðganir á skjólstæðingum meðferðarheimilisins Samastaðar sem ætlað var þolendum nauðgana. Í framhaldinu er tíminn skrúfaður aftur og við kynnumst Hans Blævi á yngri árum persónunnar. Í ljós kemur að Hans Blær fæddist intersex með óræð kynfæri sem móðir persónunnar kýs að nefna „gálkn“ með vísan í finngálkn sem er afkomandi tófu og kattar. Jafnframt ákveður hún að gefa barni sínu nafnið Ilmur Þöll Viggósdóttir og ala hana upp sem stúlku. Vegna frávika sinna frá norminu verður Ilmur fyrir einelti sem mótar hana óneitanlega, en mótun einstaklingsins er meðal þess sem höfundurinn veltir fyrir sér í verkinu. Það eru áhugaverðar pælingar, enda flókið samspil að skoða áhrif uppeldis, samfélagsins og persónulegra samskipta við líkamlegt og andlegt upplegg einstaklingsins. Hvaða áhrif hefur það til dæmis á manneskju og kynvitund hennar þegar móðir hennar nefnir kynfæri viðkomandi eftir skrímsli?

Samleikur Sólveigar Guðmundsdóttur, í hlutverki hinnar óframfærnu móður, og Söru Martí Guðmundsdóttur, í hlutverki Ilmar, var best heppnaði hluti sýningarinnar. Sólveig dró upp áhrifaríka mynd af móður sem elskar barnið sitt og vill gera allt rétt, en hefur ekki forsendur til að gera annað en normið krefst vegna eigin fordóma og innrætingar. Sara Martí skapaði mjög áhugaverða persónu sem er allt í senn eldklár og meinfyndin, en fullkomlega siðblind enda virðist hún ljúga blygðunarlaust til þess eins að sjá hvort og hvaða áhrif orð hennar hafi. Á sama tíma og hægt var að hlæja að meinlegum athugasemdum hennar rann þeim sem hér skrifar nánast kalt vatn milli skinns og hörunds yfir skeytingarleysi persónunnar og algjörum skorti á samkennd, sem er eitt lykileinkenni sósíópata eða siðblindra.

Í samfélagi sem hampar þeim sem pönkast á öllum, allt frá minnihlutahópum til femínista, og trolla í netheimum er frami Ilmar skjótur upp á stjörnuhimininn í fjölmiðlaheiminum. En þegar Ilmur er kærð fyrir hatursorðræðu í garð hinsegin fólks velur hún að reyna að slá vopnin úr höndum gagnrýnenda sinna með því að leggjast undir hnífinn og stíga síðan fram sem hánið Hans Blær Viggósbur sem skilgreinir sig hvorki sem karl- eða kvenkyns og virðist lifa fyrir það eitt að storka heiminum og afvegaleiða umræðuna. Í viðtali við Morgunblaðið stuttu fyrir frumsýningu sagðist höfundurinn meðal annars í verkinu vera að skoða fjarvistarsannanir þeirra sem tala óvarlega, það er hvort það sé hver viðkomandi er eða hvað viðkomandi segir sem dæmi orð og athafnir einstaklingsins. Þetta eru áhugaverðar vangaveltur sem verðskuldað hefðu dýpri útfærslu en þær fá í sýningunni, en birtast vonandi í væntanlegri skáldsögu.

Umbreytingin á Ilmi yfir í Hans Blævi á sér stað um miðbik sýningarinnar og víkur Sara Martí þá fyrir þeim Jörundi Ragnarssyni, Kjartani Darra Kristjánssyni og Sveini Ólafi Gunnarssyni sem allir skarta húðlitri andlitsgrímu og hárkollu í túlkun sinni á titilpersónu verksins. Sú ákvörðun að láta þrjá leikara túlka Hans Blævi átti mögulega að undirstrika margræðni persónunnar eða sýna áhorfendum að tröllin leynast víða í samfélaginu, en gervið gerði það að verkum að persóna Hans Blævar varð óþarflega fjarlæg og hætti að koma áhorfendum við. Einnig fannst of skýrt fyrir því hversu langt um liðið var frá síðustu sýningu, því töluverður skortur var á nauðsynlegri snerpu í textaflutningnum og hita í leiknum. Samtímis þessu reyndist stökkið frá útvarpsþáttastjórnandanum sem kærður er fyrir hatursorðræðu til fjölmiðlastjörnunnar sem fer að reka eigið meðferðarheimili fyrir þolendur nauðgana of stórt. Það vantaði einfaldlega fleiri púsl inn í myndina og meira kjöt á beinin til þess að gera framvinduna skiljanlegri og áhugaverðari.

Leikstjórinn Vignir Rafn Valþórsson gerir fínar tilraunir með leikrými Tjarnarbíós í sviðsetningu sinni þar sem hann leikur sér markvisst með nálægð og fjarlægð persóna við áhorfendur. Þannig geta leikarar leikið ofan í áhorfendum (sem aðeins sitja í efri helmingi salarins) þegar þeir eru staðsettir á háum pöllum. Lofthátt tjaldið á sviðsbrúninni, sem fjarlægt er eftir umskipti Hans Blævar, nýtist vel til að varpa á það tístum og upplýsingatexta um tröll í sögu Íslands. Hvítu flekarnir sem áberandi eru í leikmynd Brynju Björnsdóttur minntu ýmist á brot úr stjörnum, vígtennur í gapandi gini, gogga á fuglabjargi eða grýlukerti – ekki síst í lokamyndinni þar sem glitrandi búningur í samspili við flotta lýsingu Arnþórs Þórsteinssonar og Kjartans Darra Kristjánssonar skapaði nánast snjókomu á sviðinu. Hvítir búningar Enólu Ríkeyjar minntu helst á líkklæði, enda persónur málaðar gráhvítar í framan líkt og uppvakningar. Erfitt var samt að lesa heildstæða merkingu út úr þeim táknum sem borin voru á borð sem og dansinum úr smiðju Höllu Ólafsdóttur. Átti Kjartan Darri í hlutverki Hans Blævar í lokadansinum, með ermar sem minntu á vængi, að vera einhvers konar vísun í ljóta andarungann sem varð að fallegum svani? Og hvernig á að lesa í það að persónan reynir árangurslaust að svipta sig grímunni og flysjar umbúðirnar af sér eins og lauk? Er niðurstaða verksins að nettröllið er á endanum jafn innantómt og laust við kjarna og Pétur Gautur? 

Nánar um málið
í Morgunblaðinu
Áskrifendur:
Nánar um málið
í Morgunblaðinu
Áskrifendur:
Fleira áhugavert

Stjörnuspá »

Hrútur

Sign icon Þetta er ekki rétti tíminn til að vera einn. Komdu þér út úr húsi. Viss aðili fær rauða spjaldið hjá þér.
síðasta vika Vinsælustu hljóðbækurnar
1
Lone Theils
2
Birgitta H. Halldórsdóttir
4
Inger Wolf
5
Sofie Sarenbrant
Fleira áhugavert

Stjörnuspá »

Hrútur

Sign icon Þetta er ekki rétti tíminn til að vera einn. Komdu þér út úr húsi. Viss aðili fær rauða spjaldið hjá þér.
síðasta vika Vinsælustu hljóðbækurnar
1
Lone Theils
2
Birgitta H. Halldórsdóttir
4
Inger Wolf
5
Sofie Sarenbrant